De curatoren ontdekken Praag

Van 18 t/m 20 februari waren de curatoren van Between Realities samen met het productieteam in Praag om de stad beter te leren kennen en de mogelijkheden en onmogelijkheden van het plan voor de Nederlandse inzending in kaart te brengen.

De curatoren ontmoetten het team van de PQ, kwamen onverwachte obstakels tegen, deden nieuwe inzichten op, maar kregen vooral nog veel meer zin in de PQ deze zomer. De curatoren doen verslag.

Regels en eisen

De eerste dag bezochten we Paleis Colloredo-Mansfeld, een enigszins in verval geraakt paleis uit de late Barok waar ooit de film Amadeus werd opgenomen en waar Mozart zelf nog heeft opgetreden. Hier zal in juni op de 1^e verdieping de Nederlandse expositieruimte te vinden zijn. Een historisch paleis als locatie klinkt prachtig, maar een paleis in verval brengt ook zo z’n nadelen met zich mee. Bijna ondoenlijke eisen over maximaal gewicht, het niet mogen raken van muren en plafonds. Na een intensief gesprek met enerzijds actief meedenkende architecten en productieleiders van de PQ en anderzijds een actief tegenwerkende ambtenaar van de Tsjechische monumentenzorg realiseerden we ons dat het oorspronkelijke ontwerp voor de expositieruimte waarschijnlijk niet haalbaar zou zijn. Na even heel diep slikken hebben we een streep door het prachtige ontwerp van curator Ester van de Wiel gezet en zijn we direct begonnen nieuwe plannen te smeden.

Kijkend op de mierenhoop

Diezelfde middag wilden we Praag verkennen. Daar in de openbare ruimte speelt zich immers tijdens de PQ het grootste deel van onze inzending af. Caspar van Gemund, programmamaker bij Club Interbellum, maakte ons wegwijs. Caspar – met een huis in Praag en het Tsjechisch machtig – kent de stad, de geschiedenis en vele lokale kunstenaars en kunstenaarsinitiatieven als geen ander. Hij bleek de ideale gids. Waar wij hadden bedacht om het centrum van de stad in te trekken – het door de PQ aangewezen speelveld voor onze plannen – besloot Caspar ons juist het centrum mee uit te nemen. Via een van de vele bruggen staken we de rivier over. “Hier”, zei Caspar aan de andere kant, “begint het normale leven”. Terwijl een kabelbaan ons langzaam de heuvel optrok, verwijderden we ons steeds verder van de krioelende toeristenstromen en keken na een prachtige wandeling uit over de stad. Caspar vertelde ons dat na de val van het communisme de binnenstad van Praag direct werd overgenomen door het grootkapitaal. Inwoners voelen zich geen eigenaar van de publieke ruimte en anders dan in andere Oost-Europese steden kent Praag dus nauwelijks een traditie van burgers die de stad weer voor zichzelf opeisen.

De stad in

De volgende dag hadden we een grote behoefte om nu juist wel het gebied in te trekken waar de PQ zich komende zomer zal afspelen en waar het onderzoek en de interventies van ons team van scenografen, ontwerpers en kunstenaars zich op zal richten. Dit deel van de stad, dat ook wel Praag 1 wordt genoemd, is het toeristische hart van de stad. Zelfs in maart was dat al goed voelbaar. We besloten ieder voor zich op verkenning uit te gaan en na een aantal uur onze observaties uit te wisselen. De wandeltocht leverde een schat aan informatie op.

We ontdekten dat alle toeristen in Praag exact dezelfde route wandelen; ook wel “het mierenpad” genaamd. Langs dit overbevolkte pad is alles ingericht op de toerist, maar direct in de straten daarachter dient zich een andere wereld aan. In deze backstage van de stad vonden wij juist heel veel tekenen van het ‘normale leven’ waar Caspar het over had. Pauzerende kantoorbedienden die een sigaretje aan het roken waren; schilders en bouwvakkers aan het werk; schoolkinderen; schuifelende bejaarden.

We verbaasden ons over de enorme hoeveelheid overdekte doorgangen, passages, tunnels en half private, half openbare binnenplaatsen. Praag kent een enorme tussen- en binnenwereld die om verkenning schreeuwt. Ook viel het grote aantal leegstaande bovenverdiepingen op. Op straatniveau is Praag 1 levendig en bruisend, maar wie de blik omhoog richt, ziet ineens een enorme leegte, die ’s avonds in het donker alleen maar nog meer opvalt. Een paradijs voor krakers dachten wij, maar Caspar vertelde ons dat er eigenlijk geen krakers zijn in Praag en dat dit nu zo’n voorbeeld is van het feit dat men niet gewend is zich ruimtes toe te eigenen.

We zagen de vormen die het toerisme aanneemt in de binnenstad. Restaurants en winkels met verkleed personeel in de deuropening – een man met sombrero bij een Mexicaans restaurant; iemand in een haaienpak bij de Thai; levende standbeelden in allerlei soorten en maten; gidsen op Segways, gidsen met vlaggetjes, stand-up comedy gidsen voor pubers, nachtelijke gidsen verkleed als spook.

Between Realities

Al met al kwamen we tot de conclusie dat onze titel Between Realities toch echt goed gekozen is. Lopend door de binnenstad van Praag voel je hoe verschillende realiteiten voortdurend op elkaar stapelen, soms langs elkaar heen schuiven en dan weer met elkaar botsen. En hoe die realiteiten ieder hun eigen scenografie hebben. Binnen en buiten. Beneden en boven. Privé en openbaar. Drukte en leegte. Bestemde en onbestemde ruimte. Dag en nacht. En er is een hoeveelheid aan rollen en handelingen. We zijn heel benieuwd welke strategieën onze deelnemers in dit speelveld gaan inzetten om zich tot die complexiteit te verhouden!