ESCAPING THE BUBBLE
Achtergrond en inhoudelijk kader bij de Open Oproep voor de Nederlandse inzending voor de Praagse Quadriennale juni 2019
1. De bubbel
Er zijn allerlei bubbels: filterbubbels, elitebubbels, internetbubbels. Wij hebben het hier vooral over sociale bubbels. De bubbel die ons doet geloven dat onze werkelijkheid de werkelijkheid is. Die werkt als een ‘filter’ dat voor je uitzoekt wat bij je past, waardoor je nauwelijks meer geconfronteerd hoeft te worden met andere meningen, feiten of wereldbeelden. Pas als er onverwacht een ander luid geluid uit die andere bubbel komt, schrikken we op. Er is weinig uitwisseling tussen de wereldbeelden van de bubbels. We vinden al snel dat de ander een vertekend beeld van de werkelijkheid heeft. Binnen de bubbel geven we allemaal een eigen vorm aan de nostalgische verlangens en de zoektocht naar identiteit die bij instabiele periodes horen, zoals waar wij in leven.
Die bubbels zijn niet nieuw, maar ze lijken wel extremer te worden. Ze barsten niet meer zo gauw. De dunne, transparante buitenlaag die hun naam suggereert, lijkt steeds dikker te worden. Peter Sloterdijk (2004) zag een aantal jaren geleden deze bubbels nog als ‘schuim’, wijzend op de netwerk-verbindingen tussen de elk-op-hun-eiland levende individuen. Dat netwerk lijkt nu verdwenen te zijn. Overweldigd door een overdaad aan informatie, hoge werkdruk of het gevoel van dreigende crisis is het misschien ook wel het hoogst haalbare om je terug te trekken in een wereld die nog wél te overzien is en waar je wereldbeeld niet voortdurend ter discussie staat?
P-S constateert dat:
- je prima kunt leven zonder je bubbel te verlaten en dat we daardoor de ander(sdenkenden), het ons vreemde, het afwijkende of onbegrijpelijke niet tegenkomen, niet horen, niet kennen.
- de wanden van de bubbels verharden, terwijl het woord bubbel nog altijd licht en transparant klinkt.
- de verschillende bubbels behendig lang elkaar heen weten te bewegen zonder te knappen of te barsten, terwijl de interactie via de sociale media ‘knettert’.
- onze identiteit verbonden is aan onze opvattingen en dat we ons dus vaak persoonlijk aangevallen voelen door andere opvattingen en het debat daardoor op basis van emoties en sentiment gevoerd wordt.
- de bewoners uit een bepaalde bubbel elkaar via sociale netwerken goed weten te vinden en zich snel kunnen mobiliseren, om zich te manifesteren in de publieke ruimte.
- nostalgie een nieuw beeld van het verleden schetst, een nieuw verhaal vertelt en dat je daar je identiteit op kan baseren.
2. Immersie en Escape
Met het toenemende terugtrekken in de eigen bubbel observeren we de groeiende populariteit van immersieve ervaringen, zoals VR games, 4D film, Oculus Rift en Escape Rooms, het interactieve spel waarbij een groep vrienden in een kamer wordt opgesloten en zichzelf moet bevrijden met behulp van puzzels. De Escape Room lijkt de tweelingzus- of broer te zijn van de sociale bubbel. De vraag is of we uit willen breken en waar we dan aan willen ontsnappen. Natuurlijk is escapisme van alle tijden. Tegelijkertijd constateren we ook dat de vlucht in een andere dimensie via experience design enorm populair is en aan een sterke behoefte voldoet.
P-S observeert dat:
- we in deze tijd blijkbaar behoefte hebben aan authentieke beleving en intense ervaringen.
- saaiheid vermeden kan worden en leefstijlen gekocht kunnen worden
- het aantrekkelijk is om je te vermaken en onder te dompelen in geënsceneerde werelden, reizen en avonturen.
- het mogelijk is om je terug te trekken in retraites en duurzame, biologische alternatieven.
- scenografie op experience design lijkt, maar het niet is of wil zijn.
- interactie met publiek of deelnemers in de kunsten juist nu een belangrijke rol speelt.
3. Theatraliteit en theater
P-S ziet dat:
- theatrale middelen op talloze terreinen worden ingezet.
- de realiteit daardoor altijd geënsceneerd zou kunnen zijn of achteraf blijkt te zijn.
- waar het theater vroeger geassocieerd werd met ‘fake’, het nu juist de wereld daarbuiten is, waar aan de echtheid van ‘feiten’ en het ‘nieuws’ getwijfeld wordt.
- de theaterwereld al enkele decennia juist veel zichtbaar maakt, zich veel afvraagt, aan de orde stelt, ontrafelt, betwijfeld en een moreel oordeel wil vermijden en geen oplossingen aandraagt.
- de scenografie iets zichtbaar, ervaarbaar en voorstelbaar kan maken of een nieuw perspectief kan openen en tot de verbeelding kan spreken.
- dat al dat inzicht verlammend kan werken als je niet weet waar en hoe te handelen.
- dat kunst en activisme soms allianties aangaan.
4. De kunstbubbel onder de loep
Wij, kunstenaars, ontwerpers, theatermakers en dramaturgen, leven in onze kunstbubbel waarin we nieuwsgierig en onderzoekend te werk gaan, het vreemde graag willen ontmoeten terwijl we bezig zijn de wereld te ontrafelen. Ondertussen projecteren we onze reflecties echter op de wanden van onze eigen bubbel.
P-S vraagt zich daarom af:
- wat brengen we teweeg?
- hoe en wanneer hebben we het lef hebben om daadwerkelijk uit die bubbel te stappen?
- hoe onderzoeken of onderbreken we onze en andere bubbels?
- hoe kunnen we een voorstel aan die anderen doen?
- willen we wel insider worden in andere bubbels?
- kan een object, een ruimte, een lichaam door haar aard en eigen-aardig-heid het gedrag van onszelf en anderen beïnvloeden?
- hoe kan inter-esse gegenereerd worden?
- wat kan ‘nu’ een radicaal voorstel zijn?
5. Nationaal en internationaal
In het kader van de PQ en de nationale presentaties stellen we zeker ook de vraag:
- Zijn vernieuwing en tolerantie nog steeds onze nationale trots?
- Wat betekent nationaal vandaag nog?
- Zijn we nog vernieuwend?
- Wat hebben we te bieden?
- Wat is scenografie hier en daar?
- Hoe kunnen we ontmoetingen mogelijk maken hier en daar?
- Waar ter wereld worden radicale bewegingen ingezet?
Wat de PQ2019 aan de orde stelt.
De artistieke leiding van de Praagse Quadriennale zet in de komende editie het creatieve maakproces centraal en koppelt daar verschillende fases van de artistieke ontwikkeling aan onder de titel Imagination, Transformation, Memory. In de voorbereiding van de komende editie adresseert de PQ daarbij het thema Porous Borders en vraagt nationale curatoren om ontmoeting en uitwisseling te stimuleren tijdens de PQ.
