Is er scenografie na de PQ2015?
Gedachten en vragen naar aanleiding va mijn bezoek aan het symposium Transformations of the PQ.
Recent was ik opnieuw in Praag om met een heel aantal betrokkenen terug te blikken op de vijf laatste edities van de Praagse Quadriennale (PQ) sinds 1999. Gezien de actualiteit, de snelheid en hevigheid van de veranderingen in de wereld om ons heen, vraag ik me allereerst af of er ‘gewoon’ een volgende PQ zal zijn. Toch leg ik de volgende vragen graag voor aan jullie, lezers van de nieuwsbrief: Stel er komt een PQ2019, zullen we, Nederlandse scenografen, weer meedoen? En natuurlijk rijst meteen de vraag, wie neemt het voortouw? Is P-S het aangewezen platform? Natuurlijk daarna meteen de inhoudelijke vragen: wat laten we daar zien en hoe laat je scenografie zien? Maar om te beginnen misschien eerst maar eens de vraag: wie van jullie voelt zich überhaupt betrokken bij de PQ? Je antwoord is meer dan welkom: redactie@platform-scenography.nl
In de zestien jaar waarop we tijdens dit symposium terugkijken veranderde het theaterlandschap ingrijpend. Sodja Lotker, artistiek leidster sinds 2007, creëerde ruimte voor deze vernieuwingen en verbreedde de horizon van de PQ al sinds 1999. Terugblikken deden we ook om vooruit te kijken naar de PQ2019, waar de nieuwe artistiek leidster Markéta Fantová vorm aan zal geven. Hier deel ik graag een aantal gedachten naar aanleiding van dit tweedaagse symposium, waarin veel mensen hun wensen aan Markéta presenteerden. Ik vond het bijzonder om dit symposium mee te maken namens Platform-Scenography (P-S). Twee dagen waarin duidelijk werd dat P-S, mede door het winnen van de prijs, serieus deel uit maakt van een wereldwijd netwerk van scenografen. Een netwerk dat al sinds 1967 bestaat en dat zich eens in de vier jaar verzamelt in Praag om de stand van zaken in het vakgebied onder de loep te nemen.
Wat mij betreft is de PQ daarin uniek dat het een kritisch standpunt inneemt door het vakgebied te bevragen, steeds opnieuw. In de slotsessie vergeleek ik dit wereldwijde netwerk met een grondgebied met verschillende gewesten en daarin weer dorpen, steden in heel verschillende landschappen elk met zijn eigenaardigheden en kwaliteiten. Wat ons bindt is het gedeelde onderwerp, namelijk de scenografie of ‘performance design’ (zelfs over de term zijn we het meestal niet eens). Tijdens de PQ nemen we de tijd om al die verschillen te tonen en om elkaar te bestuderen. Tien dagen van grondig onderzoek van het vakgebied aan de hand van exposities van artefacten uit het maak- en ontwerpproces, zoals tekeningen en maquettes en een grote verscheidenheid aan presentaties in de vorm van registraties, installaties, interventies, performances en voorstellingen. Daarnaast vele lezingen, discussies en netwerk bijeenkomsten.
Wat mij betreft is Sodja er in de afgelopen edities in geslaagd om het gebied in de volle breedte zichtbaar te maken, waardoor er ook ruimte was voor de verbinding met andere ‘performatieve’ vakgebieden, een ambitie die we als platform delen. Waren in het verleden voornamelijk de kostuum- en decorontwerpen voor voorstellingen uit de grote schouwburgen en theaters aanwezig, tegenwoordig is de scenografie in al zijn facetten zichtbaar. Achter de meningen die te horen waren op dit symposium over de vernieuwingen van de PQ gaat zeker ook een machtsspel schuil, dat niet expliciet aan de orde kwam. Dat niet iedereen Sodja de veranderingen in dank afneemt werd in de middagsessie van de tweede dag goed duidelijk. Vooral Angelsaksische landen verweten Sodja dat zij het hart van de scenografie heeft gebroken, doordat er te weinig aandacht is voor de maquettes, de kostuums op poppen en de ontwerptekeningen. De aandacht voor dit aandeel is vooral kleiner geworden, doordat de PQ zelf groeide in omvang en in diversiteit. Ook de schaalvergroting zelf werd niet altijd als een winst gezien. Ik moet zeggen, nog altijd bestaat een zeer aanzienlijk deel van de exposities uit maquettes en andere artefacten.
Zelf ging ik in mijn bijdrage op zoek naar een antwoord op de vraag wat de kern van de scenografie zou kunnen zijn. Vanuit de gedachte dat ‘scenografisch werken en denken’ niet is voorbehouden aan het theater alleen, is het volgens mij noodzakelijk om de specifieke kwaliteiten van deze manier van werken en denken te beschrijven. Wat mij betreft is er een wereld vol scenografie en is het bijzonder inspirerend en leerzaam om de verbinding met andere vakgebieden te maken. Tegelijkertijd heeft wat mij betreft zeker niet elk ontwerp voor een voorstelling automatisch scenografische kwaliteiten. Laten we meer en specifieker spreken en schrijven over het vakgebied en laten we met elkaar in gesprek blijven in plaats van grenzen op te trekken. Mijn bijdrage is, net als alle andere bijdragen, vanaf 30 april te lezen op de PQ archief site:
http://services.pq.cz/en/e-scenography.html
De hele conferentie is online te bekijken via:
http://www.pq.cz/en/news
reacties meer dan welkom op: redactie@platform-scenography.nl
Anne Karin ten Bosch
