-
- De vier mappen
-
- Onderweg met onze gidsen
De eerste Reality Check bestond uit drie verschillende onderdelen. De workshop op vrijdag 16 januari leverde materiaal voor een van de presentaties tijdens de gespreksavond die dinsdag 20 januari in Frascati gehouden werd, getiteld State of Shelter. Die avond werd afgesloten met de planpresentatie, waarin Sigrid Merx het projectplan Between Realities toelichtte, het project waarmee P-S in juni dit jaar naar PQ2015 gaat. Tijdens die presentatie legde zij uit op welke manieren scenografen en ontwerpers mee kunnen naar Praag. Deze informatie is hier terug te lezen.
Workshop Performative Mapping door Naomi Bueno de Mesquita
Op een prachtige winterse ochtend verzamelden dertien ontwerpers en twaalf gidsen voor een bijzondere wandeling door Amsterdam. De gidsen wonen al vele jaren in Amsterdam, maar hebben niet de juiste verblijfspapieren. Hoe beleef je deze stad als je niet mag opvallen, wat betekent dat voor je gedrag en hoe overleef je kou, regen en vermoeidheid als de schuilplaatsen gesloten zijn of als jij er niet kan inchecken? De gidsen zijn bedreven in wat wij ‘de strategie van onzichtbaarheid’ noemden. Ze leven soms al tientallen jaren op deze manier en zijn niet alleen naar veilige plaatsen op zoek, maar ook naar uitwisseling en actieve deelname aan de samenleving. Dat ze officieel niet mogen werken en studeren maakt het leven bijzonder zwaar.
Naomi vroeg de deelnemers de wandeling te documenteren vanuit het perspectief van de gidsen. Elk uur stond een door de deelnemers en gidsen vooraf gekozen ‘emotie’ centraal. Plaatsen of voorwerpen die daarbij passen leidden tot gesprek en ook tot letterlijk stilstaan. Dit is zichtbaar op de kaart die tijdens de workshop gestaag ontstond. Foto’s en geluidsopnames worden opgeslagen in het archief op de site en gekoppeld aan de wandelingen.
Na vele uren lopen kwamen de groepen terug, onder de indruk van de ontmoetingen. De ontwerpers hebben een nieuwe blik gekregen op de stad die ze goed meenden te kennen. De gesprekken zijn opnieuw te beluisteren precies op de plek in Amsterdam waar ze opgenomen zijn. De interactieve kaarten zijn hier te bekijken.
State of Shelter
Schuilen als een van de mogelijke strategieën om te kunnen dealen met de veelheid aan realiteiten waaruit de wereld om ons heen op dit moment bestaat. We gaan onze omgang ermee onderzoeken en in kaart brengen tijdens de Praagse Quadriennale. Als eerste stap in dit onderzoek werken we mee aan de avond bij Frascati in het kader van de week over het vreemdelingenbeleid ‘Out of State’. Schuilen dus, maar wie schuilt er eigenlijk voor wie, als het gaat om de vluchtelingen? Daar draaide de WerkTank op vrijdag 16 januari om.
Na de inleiding van Lara Staal namen Richard van der Laken (een van de oprichters van De Designpolitie) en Dagan Cohen (beeldend kunstenaar, creatief ondernemer en oprichter van upload-cinema) de leiding en presenteerden verschillende ontwerpers hun werk, dat gerelateerd was aan het thema ‘State of Shelter’. De gastheren richten hun vragen op de manier waarop het werk van deze kunstenaars en ontwerpers bijdraagt aan een mogelijke verbetering van de barre situatie waarin ongedocumenteerden in Nederland en vluchtelingen wereldwijd gedwongen zijn te leven. Michiel Voet (scenograaf) pleitte vanuit de zaal voor het ontwaken van de ‘nieuwe verzetstrijders’ in onszelf, zodat we allemaal een vluchteling opnemen in onze tuin, caravan, zolder of in ons atelier. Zijn werk laat zien waartoe dat kan leiden. De indrukwekkend verstilde beelden waren te zien tijdens de lezing van Sigrid Merx, die zich afvroeg wat de specifieke inbreng van theater, van scenografie kan zijn:
“Tijd en tijd nemen zijn belangrijk wanneer je dingen zichtbaar wil maken. Tijd is nodig om goed te kunnen zien, beter te kunnen zien, anders te kunnen zien. Dingen worden soms pas zichtbaar door de tijd, in de tijd. En nog belangrijker, tijd, en dat weten scenografen als geen ander, is belangrijk om dingen ervaarbaar te kunnen maken. Niet zichtbaar, maar ervaarbaar, en daarmee voorstelbaar.”
Herman van Bostelen (van o.a. Gorilla) nam ons mee naar zijn jeugd in Alphen aan de Rijn en het ontstaan van zijn fascinatie voor grenzen en ook welke bijzondere gebeurtenissen en situaties zich voordoen als gevolg van het trekken en verplaatsen van grenzen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de enige keer dat een groep Duitsers spontaan over de Berlijnse muur vluchtte van West naar Oost.
Jan Rothuizen presenteerde zijn tekeningen en vertelde over de verbazingwekkende ontdekkingen tijdens zijn bezoek aan de woning van een illegale Chinese masseuse, het vreemdelingen detentiecentrum bij Schiphol en een UNHCR vluchtelingenkamp vlak bij de grens met Syrië. Hoe een ogenschijnlijke tijdelijk tentenkamp wordt tot een stad vol tegenstrijdigheden is te zien op Refugee Republic.
De terugkerende vraag tijdens de workshop was of het zichtbaar maken op zichzelf zinvol is en werkelijk bijdraagt en wat de vluchteling of ongedocumenteerde er zelf aan heeft.
Willem van der Sluis maakte zijn ontwerpproces voor de recreatieruimte van de detentieboten op een inspirerende manier inzichtelijk. De transparante domes lijken wel gemaakt van kantwerk en creëren een immense ruimtelijke sensatie. Ze vormen een enorm contrast met de realiteit van de detentieboten en hebben zeker een bijdrage geleverd aan de verbetering van de kwaliteit van leven voor vluchtelingen die zich een andere toekomst hadden gedroomd dan deze realiteit. Wel maakte hij ook pijnlijk duidelijk hoe een goed ontwerp misbruikt kan worden door de opdrachtgevers en hoe weinig moeite de activisten deden die zijn studio bekladden, om zijn werk (en de werking ervan) te begrijpen.
Aan het einde van de inspirerende avond hield Simone van Saarloos een pleidooi voor de werkelijk naakte ontmoeting met Teeven: “… ik wil Teeven zonder bril zien. Gestript van de kleerkastkerels om hem heen, bevrijd van zijn krappe, suède vrijetijdscolbert en het robuuste horloge dat in zijn pols snijdt. Ontkleed, kortom, van de dingen die hem, ongenaakbaar in zijn huls van holle woorden, bijeen houden.” Lees het artikel hier verder.