Op 20 mei heeft de kick-off van Between Realities plaatsgevonden in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Lees hier het welkomstwoord door Anne Karin ten Bosch.
WELKOM
Mijn naam is Anne Karin ten Bosch, ik ben een van de artistieke leiders van Platform-Scenography. Ik heb de eer deze avond te openen en ik heet jullie graag welkom, mede namens Platform-Scenography. Ik ben blij dat ik ook een aantal mensen zie die direct of indirect bijgedragen hebben aan de totstandkoming van dit project en ik spreek graag bij voorbaat mijn dank uit. Het vertrouwen in de kwaliteiten van dit project, zowel bij fondsen als bij partners en personen uit het werkveld, is voor ons van groot belang geweest. We voelden ons meer dan eens een debutant of pionier en soms zelfs dilettant tussen instituten en dan is steun, ook inhoudelijk, essentieel.
Voor ons is deze presentatie vandaag een mooi punt in het proces dat meer dan een jaar geleden begon. We zijn blij met de belangstelling en nieuwsgierigheid van jullie allemaal naar Between Realities, het project waarmee we Nederland vertegenwoordigen in, wat heet, the section “Countries and Regions” van de Prague Quadriennale of Performance Design and Space, kortweg de PQ, tussen 17 en 29 juni, dit jaar.
De PQ?
Ja, eens in de vier jaar komen uit de halve wereld scenografen, architecten van theatergebouwen en theatermakers samen in Praag om de wereld de stand van zaken te tonen in deze vakgebieden, elkaar de maat te nemen en met elkaar in gesprek te gaan. Groter dan de PQ hebben we niet.
Behalve dat ik een van de oprichters ben van Platform-Scenography, ben ik werkzaam als scenograaf.
– Scenograaf?
– Ontwerper in het theater.
– Oh, decorontwerper!
– Nee! Een decorontwerper onttrekt de dingen aan het zicht, bouwt een facade, doet alsof. Een
scenograaf maakt zichtbaar, opent perspectieven, speelt met de focus, ontrafelt, veroorzaakt gebeurtenissen, zet de waarneming op scherp, creëert ruimte in denken en ervaren, schept mogelijkheden, speelt met tijd, verandering, duur.
– ah, dus je werkt in het theater?!
– … , nou ja ‘IN’ het theater?
In het Theater.
Voor mensen die daar niet zo vaak komen, zo stel ik me voor, is dat zoiets als, ik citeer een woordspeling van Oscar van Woensel, de SCHOUWBURCHT. Een bastion met een ophaalbrug, die op gezette tijden neergelaten wordt om een bijzonder soort publiek naar binnen te laten; de theaterliefhebber.
Dat is het theater waarnaar verwezen wordt in metaforen, het synoniem voor ‘doen alsof’, voor aanstellerig gedrag, voor opgeblazen ego’s. De theaterliefhebber ondertussen maakte mee hoe men zich in het theater, net als in andere kunsten overigens, toelegde op de deconstructie, op het ontrafelen. In de afgelopen halve eeuw specialiseerde het theater zich in de actualiteit van het hier en nu, het demaské en zeker ook in het falen, van mensen, van plannen, van idealen. In de ontluistering.
Je zou haast zeggen dat we stuivertje gewisseld hebben met de publieke ruimte, die zich ondertussen Disneyficeerde. Dankzij de sociale en andere media spelen we in ons eigen docudrama, poetsen we ons profiel op, verbeteren we onze performance met spelcoaches en trainingsacteurs om over het politieke theater verder te zwijgen. Iedereen weet dat er voor de bühne gesproken wordt, we spelen mee, of we wenden ons af en ook in het theater worden steracteurs de hemel in geprezen en spelen hipsters de avant garde na. Tot zover niets nieuw.
Toch zijn het deze observaties en gedachten die maken dat ik me al een tijd geleden af ging vragen wat er zou gebeuren als wij, ontwerpers in het theater, de eigen blik zouden werpen op die publieke ruimte. Niet om het als decor te gebruiken voor de zoveelste locatie voorstelling, maar om de eigen tools en methodes uit het theater daar in te zetten of tenminste te testen. Testen doen we lang en veel en graag in het theater, doorlopend onderzoeken we de werking van ingrepen, van handelingen, van gebeurtenissen, van de uitkomst van de samenwerking van verschillende disciplines. En als ‘het werkt’, dan zijn we daar zuinig op en dan mag het vaak nog even blijven.
En omgekeerd, als die ophaalbrug niet meer omhoog staat, laten we dan wat vaker over de eigen grenzen kijken, wisselwerkingen genereren. Niet door de zoveelste kunstenaar of architect uit te nodigen om een ontwerp te maken, maar door samen te werken in die publieke ruimte, de getheatraliseerde buitenwereld. Daarin veronderstel ik een manier van werken en denken, die ik graag “scenografisch” noem en die niet voorbehouden is aan het theater. Misschien schuilt hier iets nieuws.
Zo begon de eerste opzet voor de Nederlandse inzending voor de PQ. Met die droom zijn we begonnen, ruim een jaar geleden. Ik stel zometeen graag de curatoren voor die het lef hebben gehad om op de uitnodiging van Platform-Scenography in te gaan, die de samenwerking zijn gestart, die de woorden hebben gezocht om verstaanbaar te zijn voor elkaar, die samen een taal zijn gaan schrijven door het projectplan Between Realities te ontwerpen, te bedenken, verder te ontwikkelen en uiteindelijk mee vorm te geven.
En hoe vanzelfsprekend het voor ons inmiddels al is, er is een aantal ingrediënten waarmee we ook nieuwe bruggen slaan en andere wegen bewandelen. Zo hier en daar openen we onderweg deuren en vergroten we de aandacht voor de scenografie en dat is een van de dingen die we als Platform-Scenography graag willen. Ik durf te zeggen dat we ons onderscheiden, ik noem een paar dingen:
– De samenwerking tussen verschillende disciplines is op gang gekomen, en in Praag gaan de curatoren met hun eigen blik, hun tools en methodes aan de slag. Het werken zelf is onderwerp van gesprek en analyse.
– We doen daar onderzoek, het werk zal daar ontstaan en dus gaan we met open eindes en mogelijkheden en met de kans op tegenvallers. We houden van risico.
– De inzending bestaat niet uit de geamputeerde representatie van eerder gemaakt werk, niet alleen uit vertegenwoordigers van de besten, maar uit ontwerpers, kunstenaars en makers die het lef hebben hun werk daar ter plekke te gaan maken, hun onderzoek daar uit te voeren en die wij gekozen hebben op hun scenografische kwaliteiten. Ook zij nemen risico.
– en niet te vergeten: we maken vooral een begin, we zetten geen punt. Als we terugkomen met alle observaties en analyses, als de bezinktijd voorbij is en iedereen weer op adem is, gaan we verder bouwen, uitbouwen, verdiepen, de geslagen bruggen verstevigen, mogelijk nog nieuwe slaan.
Als Between Realities werkt, kunnen we straks veel meer vertellen over die veronderstelde scenografische kwaliteiten en mogelijkheden, tools en methodes in en buiten het theater.
De curatoren gaan jullie vanavond het project uit de doeken doen en de deelnemers introduceren. We geven aan het einde van de avond graag het woord aan de zaal.
De curatoren die Between Realities hebben ontworpen en ontwikkeld en straks onderzoek doen in Praag, zijn:
– Sanne Danz, scenografe en ontwerper van tentoonstellingen
– Sigrid Merx, theaterwetenschapper en dramaturge
– Iris Schutten, architect en publicist met expertise op het gebied van social art & design
– Ester van de Wiel, ontwerper publieke ruimte
– Aan de eerste fase van dit project werkte ook Lotte Goos mee, scenografe.
2015 Anne Karin ten Bosch
